Czy Twoje miejsce pracy jest przyczyną wypalenia?

Dowiedz się jakie czynniki zwiększają ryzyko wypalenia zawodowego. 

Jakie zawody narażone są na wypalenie zawodowe?

Wypalenie zawodowe dotyka w ostatnich latach coraz większą grupę aktywnych zawodowo osób. Wyniki badań pokazują, że aż 2/3 pracowników zauważyło u siebie w ciągu ostatniego roku objawy wypalenia. Najczęściej było to zmęczenie pracą i brak przyjemności z wykonywanych obowiązków (badanie „Dobrostan psychiczny w pracy” opracowane przez Smartscope na zlecenie Nationale-Nederlanden, przeprowadzone pod koniec 2021 roku).

W danej firmie nigdy wypalają się wszyscy pracownicy.  Owszem, istnieją zawody, w których ryzyko wypalenia jest większe. Kiedyś uważano, że są to głównie zawody związane z pomaganiem innym ludziom – lekarze, pielęgniarki, nauczyciele. Teraz wiadomo, że wypalenie może dotknąć przedstawicieli każdego zawodu. Często pojawia się tam, gdzie jest duża presja i związany z nią długotrwały stres. Na ryzyko wypalenia narażeni są m.in. pracownicy firm inwestycyjnych, czy konsultingowych – gdzie błąd może dużo kosztować, a presja czasu jest ogromna. Wypalenie pojawia się też na stanowiskach, które pracują z innymi ludźmi – przedstawiciele handlowi, pracownicy obsługi klienta. Duża grupa wypalonych zawodowo pracowników to menedżerowie, u których narażenie na stres jest zwykle ogromne.

Ostatnio dużo mówi się o wypaleniu zawodowym programistów, wg raportu Haystack Analytics z 2021 prawie 83% programistów doświadcza tego syndromu. 

Syndrom wypalenia może dotyczyć również przedsiębiorców, którzy prowadzą własne firmy. 

Wypalenie może dotknąć przedstawicieli każdego zawodu. Fakty jednak są takie, że wypalają się jednostki, które są bardziej niż inni podatne na syndrom wypalenia. To prowadzi do wniosku, że sprzyja temu ich struktura osobowości. 

Kogo dotyka wypalenie?

Paradoksalnie, wypalenie najczęściej dotyka osób, które są ambitne, zaangażowane, zmotywowane, zdolne, postrzegane jako pomocne i niezawodne. Są to osoby, które poświęcają mnóstwo swojej energii innym, pomagając im, wspierając, czasami wykonując za nich pracę. Idealiści, którzy dużo wymagają szczególnie od siebie. Perfekcjoniści, którzy nie potrafią prosić o pomoc. 

„Wypaleńcy” to często firmowe „talenty”.

Osoby doświadczające wypalenia mają zwykle niską odporność na stres, która może mieć wiele przyczyn. Warto je przeanalizować i wzmacniać. Mimo że poziom odporności psychicznej skorelowany jest z pewnymi cechami osobowości, jest to bardziej kompetencja, której można się nauczyć, niż wrodzona cecha.

Osoby z niską odpornością psychiczną mają zwykle zaburzony work-life balance. Poświęcają większość swojego czasu na pracę i nie pozwalają sobie na prawdziwy odpoczynek. Podążając za swoim perfekcjonizmem, nie dają sobie przestrzeni na popełnianie błędów, a ich cele są często zbyt ambitne, niemożliwe do osiągnięcia. 

Zwykle są mało asertywne i nie stawiają granic. Wynika to z ich chęci zaspokojenia oczekiwań, jakie stawiają wobec nich inni. Te oczekiwania bywają czasami rozbieżne – czego innego oczekuje szef, współpracownicy, czy partner w domu. A kiedy dodatkowo nie są one zgodne z tym, czego pragną oni sami, pojawiają się różnego rodzaju konflikty wewnętrzne, które jeszcze bardziej podwyższają poziom stresu. 

Osoby doświadczające wypalenia często mają niskie poczucie własnej wartości. Uważają, że nie są wystarczająco dobre, że nie potrafią wystarczajaco dużo. To z kolei wiąże się z postrzeganiem siebie przez pryzmat opinii innych i porównywania się do innych. 

Wiele z nich jest zaprogramowana na sukces – trzeba osiągać coraz więcej, piąć się coraz wyżej, pracować coraz szybciej. To powoduje, że poświęcają całe swoje życie na pogoń za sukcesem i nie potrafią radzić sobie z porażkami. Porażka jest dla nich nie do zaakceptowania. 

Dlatego nie przyznają się, nawet same przed sobą, że coś jest nie tak. Nie potrafią prosić o pomoc, brakuje im wsparcia społecznego. A wsparcie innych osób jest w takiej sytuacji nieocenione. Warto zadbać, aby mieć taką grupę życzliwych, wspierających osób wokół siebie.

Czy konkretna firma może być przyczyną wypalenia?

Miejsce pracy nigdy nie jest jedyną przyczyną wypalenia zawodowego. Gdyby tak było, wypalaliby się wszyscy pracownicy, a nie tylko jednostki.

Pewne aspekty mogą zwiększać ryzyko pojawienia się wypalenia u osób, których struktura osobowości czyni je bardziej podatnymi na wypalenie. Jest to w pewnym sensie niedopasowanie jednostki do środowiska pracy. 

Może to być kultura organizacyjna kładąca nacisk na efektywność, nadmierne obciążenie obowiązkami, oczekiwanie stałej dostępności i gotowości do pracy, styl zarządzania, brak autonomii i wsparcia, niejasne oczekiwania, niedostosowanie kompetencji do wykonywanych zadań, wygórowane oczekiwania, brak możliwości wykorzystania swojego potencjału, rutyna, konflikt wartości pracownika i firmy, czy konflikty międzyludzkie. 

Christina Maslach (jedna z czołowych badaczek wypalenia) oraz Michael Leiter przeprowadzili badania ( Areas of Worklife: A Structured Approach to Organizational Predictors of Job Burnout, w: P. Perrewe, D. Ganster, (red.), Research in Occupational Stress and Well Being, Elsevier, Oxford 2004), które pokazały, że to niedopasowanie występuje najczęściej w sześciu obszarach:

• Przeciążenie pracą – czyli za dużo pracy i niewystarczające zasoby, a co za tym idzie – brak czasu na odpoczynek i regenerację sił.
• Kontrola – szczególnie ta nadmierna, drobiazgowa, brak wpływu i odpowiedzialność bez władzy, brak jasności co do zakresu odpowiedzialności lub niedoprecyzowanie roli, jaką pełni pracownik. Poczucie wpływu i aktywny udział w podejmowaniu decyzji zwiększają skuteczność, podwyższają energię pracownika i poczucie sensu wykonywanej pracy. 
• Wynagradzanie i docenianie – a właściwie niewystarczające wynagradzania i niedocenianie, które obniżają poczucie wartości pracownika i sprawiają, że czuje się on nieefektywny i niekompetentny
• Relacje z innymi – brak szacunku, izolowanie czy konflikty. Brak wsparcia ze strony przełożonego zwiększa poziom wyczerpania, a brak wsparcia ze strony współpracowników zmniejsza skuteczność i obniża poczucie wartości pracownika
• Sprawiedliwość – dyskryminacja, faworyzowanie jako przejawy niesprawiedliwości społecznej. Pracownik, który doświadcza niesprawiedliwego traktowania w pracy jest bardziej podatny na wypalenie
• Wartości – czyli konflikt wartości pracownika i wartości firmy, rozbiezność pomiędzy celami firmy i oczekiwaniami pracownika. W takiej sytuacji pracownik jest niejako zmuszony do zachowywania się niezgodnie ze swoimi wartościami. To powoduje w nim wewnętrzny konflikt, który może być jedną z przyczyn wypalenia. 

Podsumowując, nie da się wskazać jednej konkretnej przyczyny wypalenia zawodowego. Skomplikowana konstrukcja psychiczna jednostki ludzkiej powoduje, że u różnych osób przyczyny pojawienia się wypalenia mogą być różne. Trzeba jednak podkreślić, że przyczyny zewnętrzne nigdy nie są jedynymi, które powodują wypalenie.